Integraal zorgakkoord: Afgelopen woensdag zou de laatste onderhandelingsdag zijn tussen zorgaanbieders en het ministerie over een nieuw zorgakkoord. Wat staat er op het spel?
Wie reageerde er eigenlijk wel tevreden op het Integraal Zorgakkoord (IZA), waarvan de conceptversie vorige week uitlekte? De vrije artsenkeuze is in gevaar, zo waarschuwden artsen. Er zou sprake zijn van een bezuiniging op de wijk- en huisartsenzorg. En een duidelijk plan tegen het naderende zorginfarct zou ontbreken.
Dat het akkoord dat minister Ernst Kuipers (Zorg, D66) met de zorgsector wil sluiten nog op zoveel weerstand stuit, is opmerkelijk. De gesprekken lopen al sinds april en woensdag staat de laatste onderhandelingsdag gepland. 14 september moet het ondertekeningsmoment zijn, maar of dat gaat lukken is de vraag. Verschillende beroepsverenigingen willen onder de huidige versie geen handtekening zetten.
Het IZA heeft veel weg van de zogeheten hoofdlijnenakkoorden, die toenmalig ministers Edith Schippers (VVD), Bruno Bruins (VVD) en Hugo de Jonge (CDA) eerder sloten met de zorgsector. Doel is het afremmen van de uitdijende zorgkosten. Zo mogen de uitgaven aan ziekenhuizen in 2023 nog met 1 procent groeien, afgebouwd tot geen groei in 2026. Het kabinet wil dat jaar met het IZA een „ombuiging” realiseren van 1,3 miljard euro.
Wat wordt woensdag de inzet van de brancheorganisaties? Wat staat er voor hen op het spel? En gaan ze wel tekenen? Zes pijnpunten uit het gelekte document.
Pijnpunt 1
Nieuwe normen, oftewel kleinere ziekenhuizen onder druk
Minister Ernst Kuipers, voormalig bestuurder van het academische ziekenhuis in Rotterdam, zet in op centralisatie: ingewikkelde behandelingen moeten voortaan in minder ziekenhuizen plaatsvinden. Vaatchirurgie en complexe oncologische zorg zijn als eerste aan de beurt, vanaf 2026 worden de pijlen gericht op andere specialismes. In de praktijk betekent het dat ziekenhuizen die niet ‘genoeg’ behandelingen doen bepaalde ingrepen helemaal niet meer mogen uitvoeren.
In het concept-akkoord wordt een volumenorm van honderd ingrepen per specialisatie per instelling genoemd, al is dat volgens het concept nog een „bespreekpunt”. Van centralisatie wordt de zorg beter, is de filosofie van Kuipers, hij gelooft dat meer ‘vlieguren’ zorgt voor een betere kwaliteit.
Voor de ziekenhuizen die zo’n norm niet halen, is dit een bom. Ze zien er een ingrijpende stelselwijziging in, waarin hun ziekenhuizen worden uitgekleed. Bovendien moeten patiënten meer gaan reizen voor een behandeling, zeker mensen buiten de Randstad.
Het staat haaks, vinden zij, op een ander voornemen uit het IZA: betere regionale samenwerking. Daar past toch een sterk regionaal ziekenhuis in? De branchevereniging van ziekenhuizen wil vanwege de lopende onderhandelingen geen reactie geven, maar duidelijk is wel dat er nog flinke onrust is onder ziekenhuisbestuurders.
Pijnpunt 2
Wel/geen bezuiniging op de wijkverpleging
Wil minister Kuipers bezuinigen op de wijkverpleging?Het antwoord hangt af van aan wie je het vraagt. De wijkverpleging krijgt in 2026 3,5 procent méér dan nu. Maar, en daar zit de angel, eerst wordt het budget met 600 miljoen euro naar beneden bijgesteld. Zo gaat het budget in die jaren met driehonderd miljoen omlaag, maar wordt er in 2026 toch meer uitgegeven dan nu. Hoe zit dit? Het ministerie trekt een zogeheten onderbesteding van het budget af, geld dat afgelopen jaren niet is uitgegeven aan de sector. „Verzekeraars hebben de wijkzorg behoorlijk afgeknepen, waardoor een deel van het geld niet is uitgekeerd”, zegt een woordvoerder van V&VN, de beroepsvereniging van verpleegkundigen, die de huidige versie van het rapport niet steunt.
Volgens de woordvoerder worden wijkverpleegkundigen nu afgerekend op die onderbesteding, bovendien zou er mede door corona zoveel geld op de plank zijn blijven liggen. „Juist in de wijkzorg groeit de zorgvraag. Wij behandelen steeds meer mensen en ze zijn steeds zieker, bijvoorbeeld omdat ze later naar het verpleeghuis gaan. Dat komt allemaal bij de wijkzorg terecht.” De V&VN wil dat de herberekening van 600 miljoen van tafel gaat.
Pijnpunt 3
Meer tijd voor de patiënt? (huisartsenzorg)
De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) durft het al te zeggen: wat er nu ligt, verdient nog geen handtekening van huisartsen.
Onder huisartsen was afgelopen dagen veel onrust, omdat ook daar sprake zou zijn van een bezuiniging. Net als bij de wijkverpleging ging het ook hier om het bijstellen van het budget met geld dat op de plank is blijven liggen, in dit geval 100 miljoen. Maar doordat de uitgaven aan huisartsenzorg flink mogen groeien komen er netto toch vele honderden miljoenen bij. Toch vindt de branchevereniging die bijstelling oneerlijk: zorgverzekeraars hadden dat geld gewoon moeten besteden aan huisartsenzorg, vinden zij.
Huisartsen zijn er vooral voor beducht dat beloften uit het IZA in de praktijk te vaag zijn. Dat er bijvoorbeeld opnieuw beloofd geld op de plank blijft liggen. Zo staat in het IZA dat er meer tijd komt voor de patiënt, een langgekoesterde wens van huisartsen. Maar, zegt de branchevereniging, dat stond ook in het vorige hoofdlijnenakkoord en toen kwam er niets van terecht. Huisartsen willen nu de „concrete garantie” dat meer tijd voor de patiënt al in 2023 mogelijk is voor alle praktijken.
Pijnpunt 4
Geen plan voor verduurzamen
In het IZA staat dat de zorg „een opgave heeft om te verduurzamen”. Maar hoe, dat blijft in het midden. Het IZA gaat er niet veel verder op in en verwijst naar de volgende editie van de Green Deal: zorgorganisaties en het ministerie leggen om de paar jaar (vrijblijvende) duurzame ambities met elkaar vast. De zorg worstelt met verduurzaming.
Zo bleek uit onderzoek in het Radboud UMC in Nijmegen dat bij een hartoperatie gemiddeld 27 kilo afval wordt geproduceerd. Simpele handelingen zoals het scheiden van plastics van restafval gebeuren nog lang niet overal. De noodzaak om te vergroenen wordt niet genoeg gevoeld.
Verzekeraars sturen op goedkope behandelingen. En wegwerpspullen zijn vaak goedkoper dan herbruikbare varianten. In een opiniestuk in NRC schrijven onder meer Diederik Gommers, voorzitter van de beroepsvereniging van IC-artsen, dinsdag dat zolang duurzaamheid niet serieuzer wordt genomen en er structureel geld voor komt, verduurzaming een „vrijblijvend hobbyproject” blijft.
Pijnpunt 5
Vrije artsenkeuze komt ‘in gevaar’
Minister Kuipers wil op verschillende manieren ongecontracteerde zorg (als zorgaanbieders en -verzekeraars geen contract sluiten) terugdringen. Ongecontracteerde zorg wordt vaak gezien als duur, ondoelmatig en gevoelig voor fraude. Verzekeraars mogen bij ongecontracteerde zorg de rekening maar deels (bijvoorbeeld voor 80 procent) vergoeden. Tot dusver mochten zorgverleners (zoals een psycholoog zonder contract) dit verschil zelf ophoesten voor de patiënt. Ze konden als het ware een ‘korting’ geven, die straks, als een van de IZA-maatregelen tegen ongecontracteerde zorg, niet meer gegeven mag worden.
Zelf altijd de portemonnee moeten trekken maakt het extra onaantrekkelijk om naar een zorgaanbieder zonder contract te gaan. Volgens Ger Jager, van de Stichting Handhaving Vrije Artsenkeuze, is het een „enorme inbreuk op de vrije artsenkeuze”. „Het is een manier om zorgverzekeraars machtiger te maken. De meeste zorgaanbieders willen dolgraag een contract afsluiten met verzekeraars, maar die vinden dat ze al voldoende zorg hebben ingekocht. In de praktijk is dat niet genoeg.”
Pijnpunt 6
Echte oplossingen voor schaarste
In het zorgakkoord staan veel goede voornemens.De druk op zorg zou bijvoorbeeld moeten worden verlicht doordat mensen gezonder en veiliger zouden gaan leven. Gemeenten moeten zich meer gaan bekommeren om preventie – onduidelijk blijft hoe dit structureel wordt gefinancierd. Geestelijke gezondheidszorg zou bij lichte problematiek waar dat kan digitaal moeten worden aangeboden of zelfs via online „zelfhulpmodules”.
De praktijk is dat de zorg door personeelstekort uit zijn voegen barst en dat door corona nog honderdduizend tot honderdtwintigduizend extra mensen op de wachtlijst staan voor operaties. De Sociaal-Economische Raad denkt dat in 2040 ongeveer twee miljoen zorgmedewerkers nodig zijn, in plaats van de huidige 1,4 miljoen. Directeur Bart Berden van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg, noemde het IZA in dagblad Trouw „meer vroom dan realistisch”. Door inflatie komt er „een loongolf aan in de zorg” en het is zeer de vraag waar dat geld vandaan moet komen.
Hoe gaat het kabinet een zorginfarct voorkomen?In het IZA wordt voorgesorteerd op nieuwe wet- en regelgeving voor meer ‘passende zorg’ (minder overbodige behandelingen), maar de precieze invulling is onduidelijk. De ongemakkelijke waarheid is volgens Berden dat artsen en verpleegkundigen niet meer alles kunnen doen en vaker „nee” zullen verkopen, „maar die boodschap vindt het kabinet te moeilijk”. Dat leidt volgens hem uiteindelijk tot ergernis in de spreekkamer.
Bron: NRC